Miłość i śmierć Baczyńskiego

"A otóż i macie wszystko.
Byłem jak lipy szelest,
na imię mi było Krzysztof,
i jeszcze ciało - to tak niewiele.

(...)

( fragm. wiersza "Rodzicom" K. K. Baczyński)

Niedawno ukazała się fabularna opowieść biograficzna o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim "Ty jesteś imię moje" pióra Katarzyny Zyskowskiej-Ignaciak. Ta podobno fenomenalna powieść cieszy się ostatnio dużą popularnością. Jeśli poprzez beletrystyczną formę więcej osób zainteresuje się postacią poety i jego  twórczością, to znakomicie. Nie można przecież pozwolić, by niezwykła, przejmująca do szpiku kości poezja Baczyńskiego poszła w zapomnienie, jak też trzeba ocalić pamięć o pokoleniu Kolumbów, wśród których było tak wiele diamentów, niestety , straconych bezpowrotnie.

Warto jednak sięgać do rozmaitych źródeł biograficznych. Chciałam przedstawić, przypomnieć książkę  "Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila" autorstwa Wiesława Budzyńskiego. Nakładem Wydawnictwa M ukazało się w 2014 roku jej wydanie V uzupełnione.

To nie jest taka  typowa biografia, w której po kolei poznajmy cały życiorys jej bohatera. Budzyński skupia się nie tylko na sylwetce poety, ale krążąc wokół niej poświęca uwagę też jego żonie, rodzicom, teściom, sąsiadom, mieszkańcom domów, w których mieszkali Baczyńscy, ekshumacjom grobów,  figurce Matki Boskiej  podarowanej w prezencie ślubnym, powojennym losom kolegów (głównie dowódcy  bat. "Zośki"-Deczkowskiego), staraniom o wydanie dzieł, a także wspomina o zmarnowanych funduszach z honorariów, za które miały być przyznawane stypendia. Zbiera różne relacje, zapisuje wypowiedzi (ale nie jest to dosłowny zapis rozmów), przedstawia różne tropy i poboczne wątki, konfrontuje ze sobą nieraz sprzeczne informacje.
Przedstawia dwie wersje śmierci Krzysztofa - według jednej zginął na wieży ratuszowej, według drugiej - w Pałacu Blanka. Przy tym mamy zapis badania tej sprawy,  naukowe "śledztwo", odrzucanie błędnych tropów, weryfikacja, dochodzenie  małymi krokami do prawdy. Oto jak sam autor mówi o swojej roli:
"Na pototalitarnym klepisku biograf staje się detektywem; nie tylko "opisywaczem cudzego życia", ale geologiem grzebiącym w popiołach i ludzkiej pamięci" (s. 12)
Budzyński -  specjalista od  K.K. Baczyńskiego i B. Schulza - okazał się znakomitym detektywem i publicystą, niezwykle dociekliwym i skrupulatnym biografem. Jego książka  to efekt fascynacji legendą poety, ponad trzydziestoletniej wędrówki jego śladami,  mrówczej pracy, ale też wielkiej pasji.

Wznawianie publikacji nie wiąże się tylko z dodrukiem wyczerpanego nakładu, ale z zaktualizowaniem danych, uzupełnieniem o nowe treści, często dopiero teraz odnajdywane są dokumenty, rękopisy, albo po prostu nie mogły być zamieszczone z powodu cenzury. Tragiczny los młodego Baczyńskiego wzrusza, potęgują to jeszcze fotografie z lat dziecinnych, wspomnienia o nim. Wiele umieszczono tu kwestii, o których milczą krótkie biogramy i notatki w podręcznikach literatury. Nie jest to jednak zbiór ciekawostek i anegdot, a już na pewno nie źródło  sensacji. To próba nakreślenia w miarę wszechstronnego portretu Krzysztofa Kamila oraz tła, w jakim przyszło mu egzystować. Biografia ta liczy 20 rozdziałów, jest ilustrowana zdjęciami i opatrzona obszernymi przypisami, spisem ilustracji oraz notami.

Podczas lektury nie mogłam się pozbyć myśli, jak bardzo autor "Elegii o chłopcu polskim" przypomina mi Juliusza Słowackiego i nie chodzi o porównanie w zakresie twórczości, czy pokrewieństwo dusz, ale o podobieństwo relacji z matką. Stefania Baczyńska, moim zdaniem, ma dużo z Salomei (zaborczość wobec syna, nadopiekuńczość, egoizm).  Kolejna myśl - to taka, że przykład  Baczyńskiego i jego żony to argument potwierdzający poglądy Stanisława Likiernika, że Powstanie Warszawskie było tragedią, katastrofą, wydarzeniem o druzgocących skutkach. Ktoś się porwał z motyką na słońce, w wyniku czego przelano na darmo( ? tu pojawia się pytanie o sens, o zwycięstwo moralne) morze krwi i tyle poniesiono ofiar, strat. Zginęli wybitni, wyjątkowo utalentowani ludzie. Nie o wielkość talentu jednak chodzi, ale w ogóle o tyle ludzkich istnień... I nikt nie wyjmie nam z oczu bolesnego szkła, gdy myślimy o tamtych dniach.

Wiele podanych faktów i zasygnalizowanych kwestii znacznie wzbogaciło moją wiedzę o Baczyńskim, jego postawie jako poety i żołnierza oraz o okolicznościach, w jakich  żył i zginął. Skrupulatność, dbałość o wiarygodność,  długoletnia,  mrówcza  praca Budzyńskiego wywołują podziw.  Treść zaciekawia i nieraz prowadzi do wzruszeń.
"Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila" to wartościowa i jedyna w swoim rodzaju biografia, z którą warto się zapoznać. Polecam zarówno tym, którzy poezją Baczyńskiego są zafascynowani, jak też tym, którzy niewiele wiedzą na jego temat bądź chcą nieco odbrązowić legendę i poszerzyć wiadomości z podręcznika literatury.